Nowadays the knowledge of a second foreign language is necessary things. We live in a global community so for communication of non -native people need the knowledge of a language that will be acceptable for everyone. Now the English language is considered to be the most wildly spread one. In abroad it is not difficult to find people with English knowledge, so for the 2nd semester, I have decided to start learning English instead of the Russian language. My Russian language skills are not bad but I understood that knowledge of only the Russian language is not enough to communicate with different native people so I need to learn English as well. And I can say that with my new teacher ms Hermine it becomes very interesting and funny. We have done a lot of work on improving our English skills and vocabulary, we have made very interesting projects and exercises, we have watch films in English and play different games which helped us to improve our skills.
Աշխարհում շատ կան հայտնի և տաղանդավոր հայեր, բայց իմ ամենասիրած հայտնի հայը ումով ես հիանում եմ ՝ Շառլ Ազնավուրն է: Ես շատ եմ սիրում երաժշտություն և կարող եմ ասել , որ նախընտրում եմ շատ տարբեր ժանրերի երաժշտություն լսել: Դա կախված է իմ տրամադրությունից, բայց միակ երգիչը, որին ես կարող եմ լասել ցանկացած պահի դա Շառլ Ազնավուրն է:
Շառլ Ազնավուրը ծնվել է 1924-ի մայիսի 22-ին: Նա ֆրանսահայ երգիչ, քնարերգուհի, դերասան և դիվանագետ է: Ազնավուրը հայտնի էր իր առանձնահատուկ տենոր ձայնով: Որպես կոմպոզիտոր, երգիչ և երգահան աշխատելու տարիների ընթացքում, նա ձայնագրել է ավելի քան 1200 երգ, որոնք թարգմանվել են 9 լեզուներով: Ասեմ ավելին, նա գրել է ավելի քան 1000 երգ իր և մյուս հայտնի երգիչների համար:
Ազնավուրը Ֆրանսիայի ամենահայտնի և ամենասիրված երգիչներից մեկն է: Նա իր կյանքի ընթացքում վաճառել է 180 միլիոն ձայնագրություն և կոչվել Ֆրանսիայի Ֆրենկ Սինատրա, իսկ երաժշտագետ Ստեֆան Հոլդենը Ազնավուրին նկարագրել է որպես «ֆրանսիական փոփ աստվածություն»: Կարելի է ասել նա համարվում էր իր ժամանակի ամենահայտնի հայը: Նա ճանաչվել է որպես դարի երգիչ, հավաքելով ընդհանուր ձայների գրեթե 18% -ը՝ դուրս մղելով Էլվիս Փրեսլիին և Բոբ Դիլանին:
Չնայած նրան, որ նա ծնվել և ապրել է Ֆրանսիայում, Ազնավուրը առանձնահատուկ ակնածանքով էր խոսում Հայաստանի մասին: Նա ոչ միայն երգեր է նվիրել Հայաստանին, այլև դարձել է Հայաստանում ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի պատվավոր դեսպան: Նրա անունով է կոչվում Երևանի հրապարակներից մեկը:
Ի պատասխան 1988-ի հայկական երկրաշարժի, նա Հայաստանի համար հիմնադրեց բարեգործական կազմակերպությունը ` իր վաղեմի ընկեր Իմպրեսարիո Լևոն Սայանի հետ միասին:
Իր վերջին համաշխարհային շրջագայությունը նա սկսեց 2014 թ.-ին: 2017-ի օգոստոսի 24-ին, Հոլիվուդի ՛՛Փառքի ճանապարհին՛՛ Ազնավուրին շնորհվեց 2,618-րդ աստղը: Նույն տարում նա և իր քույրը պարգևատրվեցին Ռաուլ Վալլենբերգի մրցանակով ՝ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ հրեաներին ապաստան տալու համար: Նրա վերջին համերգը տեղի է ունեցել Օսակայում 2018-ի սեպտեմբերի 19-ին:
Վաղ երիտասարդությունն և ընտանիք
Նրա հայրը նախքան սեփական ռեստորան հիմնադրելը, երգում էր Ֆրանսիայի տարբեր ռեստորաններում: Չարլզի ծնողները նրան ծանոթացել են երգարվեսին դեռ վաղ տարիքիքից, և նա արդեն ինը տարեկան հասակից հանդես է եկել բեմում՝ վերցնելով «Ազնավուր» բեմական անունը:
Փոքրիկ Ազնավուրը առաջին անգամ բեմում հանդես եկավ դեռ 5 տարեկան հասակում, իսկ 12-ին նկարահանվեց իր առաջին ֆիլմում: Երկրորդ աշխարհամարտի տարիներին հայրը որպես կամավոր մեկնում է ռազմաճակատ: Չարլզը ստիպված էր լքել դպրոցը և ելույթ ունենալ Փարիզի փոքրիկ սրճարաններում և թատրոններում ՝ իր ընտանիքին կերակրելու համար:
Երկրորդ հնարավորությունը ստանալու համար պահանջվեց 70 տարի երբ Ազնավուրը հնարավորություն ուներ սեղանին դնելու մի քանի համալսարանների դիպլոմներ: ՛՛Սա իմ ամենամեծ ձեռքբերումներից մեկն է, ես միշտ անհարմար էի զգում բարձրագույն կրթություն չունենալու համար », — հարցազրույցում ասաց Ազնավուրը:
«Ես լավ պատանեկություն եմ ունեցել, նույնիսկ երբ ես ծանր կացության մեջ եմ եղել, միշտ կարողացել եմ հույս դնել ընտանիքի և այլ ներգաղթյալների վրա», — ասաց Ազնավուրը հարցազրույցում:
Ֆիլմի ցուցադրումներ.
Ազնավուրը որպես դերասան ունեցել է երկար և բազմազան կարիերա ՝ հայտնվելով ավելի քան 80 կինոնկարներում և հեռուստատեսային ֆիլմերում: Ազնավուրը նկարահանվել է 2002 թ.-ի «Արարատ» ֆիլմում `խաղալով ռեժիսոր Էդվարդ Սարոյանին:
«Դուք նվաճելու եք աշխարհը, քանի որ դուք գիտեք, թե ինչպես կարելի է հուզվել», — այսպես է նկարագրել գեներալ Շառլ դը Գոլը Ազնավուրը:
Մի անգամ Ազնավուրն ասաց. «Ես իմ երգերը չեմ նվիրում ոչ մեկին: Ոչ Էդիտ Պիաֆին, ոչ իմ կնոջը, ոչ էլ իմ երեխաները: Երբեք… Իմ երգերը իմ կյանքի մեկ այլ մաս են: Իմ անձնական կյանքը մի բան է, իմ աշխատանքը ՝ մեկ այլ բան »:
Ես հիանում եմ նրանով, որ մի փոքրիկ տղա կարողացավ ինքնուրույն նվաճել աշխարհը: Նա այնքան ուժեղ էր, որ չնայած նրան, որ մեծանում էր օտար երկրում, նա իր մեջ մեծ կամք գտավ `հաղթահարելու բոլոր դժվարությունները և գնաց իր նպատակին: Ինչպես գիտենք, հասարակությունը նրան անմիջապես չճանաչեց, նրան նույնիսկ ասացին, որ ինքը տաղանդ չունի, բայց Չարլզը չհիասթափեցրեց և շարունակեց երգել:
Հարցին, թե որն է իր հաջողության պատճառը, նա պատասխանեց.
»Հնարավորություն, ճակատագիր, իմ հաջողակ աստղ, Ամենակարողի պաշտպանություն, կամ գուցե որևէ այլ բան, որի մասին ես նույնիսկ չգիտեմ: Վերջիվերջո, ինձ հաջողվեց հաղթահարել բոլոր դժվարություններն և խուսափել ձախողումից: Ի՞նչ կարող եմ ասել իմ հաջողության մասին: Այս աշխարհում ամեն ինչ չէ, որ պատշաճ կերպով դասավորված է և անպարկեշտ է պարծենալ իմ ճանապարհորդություններով և այն առավելություններով, որոնք ինձ տվեցին «հայտնի շանսոնյեի» կարգավիճակ: Սկզբում ես գլուխս կորցրեցի կատարվածից, իմ «էգոն» և իմ պահանջները այնքան ուռած էին, որ նրանք ընդունել էրն Ռոլս-Ռոյսի ձևն ու չափը, բայց շուտով ես հասկացա նման բաների ապարդյունությունն ու սին լինելը: ».
Ես այնքան հպարտ եմ նրանով … հազվադեպ կարելի է հանդիպել աշխարհահռչակ մարդու հետ, ով միևնույն ժամանակ կլինի այդքան պարզ, այնքան իմաստուն, այնքան բարի, ընկերասեր, մաքուր, աշխատասեր և համեստ:
Վերջին գիրքը, որ կարդացել եմ Աբբա Պրևոյի ՛՛Մանոն Լեսկո՛՛ գիրքն է: Ինձ հետաքրքրեց այս գիրքը, երբ հեռուստացույցով դիտեցի «Վերջին ուսուցիչը» ֆիլմը: Երբ դասի ընթացքում ուսուցիչը հակիրճ պատմեց նրանց սիրային պատմությունը, ես որոշեցի կարդալ գիրքը: Պատմվածքը Մանոն Լեսկոյի և Ասպետ դե Գրիոյի մասին էր: Տասնյոթամյա ազնվատոհմիկ երիտասարդը առաջին հայացքից խելագարի պես սիրահարվում է գեղեցկուհի Մանոնին, ում ծնողները ուզում էին տանել մենաստան՝ սանձելու համար վայելքների հանդեպ նրա անհագուրդ տենչը: Վերջինս այնքա՛ն երիտասարդ էր և այնքա՛ն հիասքանչ … Կրքից կուրացած երիտասարդը հրաժարվում է երջանկությունից, հոր ժառանգությունից, խոստումնալից կարիերայից և պատրաստակամորեն անձնատուր լինում աղքատությանը՝ միայն թե սիրած էակը իր կողքին լինի: Նա վստահ էր, որ իր ընտանիքը երբեք չի հաստատի իր ընտրությունը, այդ պատճառով որոշեց հրաժարվել ամեն ինչից և փախչել Մանոնի հետ Փարիզ, բայց երջանկությունը երկար չտևեց: Մի օր տուն վերադառնալով սովորականից ավելի շուտ, դե Գրիոն իմանում է Մանոնի դավաճանության մասին՝ հայտնի կապալառու Պր. դե Բ … -ի հետ, ով ապրում էր իրենց հարևանությամբ, և հասկանում, որ դա առաջին դեպքը չէր, երբ իր բացակայության ժամանակ պարոնը այցելում էր իր երիտասարդ կնոջը: Հաջորդ օրը նրա հոր ծառաները բռնի ուժով տանում են նրան հայրական տուն, որտեղ դե Գրիոն հոր պահանջով փորձում էր մոռանալ Մանոնի դավաճանությունը և նոր կյանք սկսել: Կես տարի անց, երբ նա վերադառնում էր Փարիզ ՝ շարունակելու ուսումը, նա նորից հանդիպիպում է Մանոնին: Կրքերը նորից թեժանում են : Նրանք Չաիլոտում տուն են վարձում և սկսել են միասին ապրել, բայց շուտով նրանց տունը այրվում է և հրդեհի ժամանակ իրենց փողերով արկղը անհետանում է: Ֆինանսական խնդիրները լուծելու համար Մանոնը՝ եղբոր խորհրրդով, կրկին որոշում է «վաստակել» հին միջոցներով, միայն այս անգամ նա որոշում է հիմարեցնել իր ծեր «զոհին», սակայն այս անգամ նրան դա չի հաջոցվում: Արդյունքում նրանք ձերբակալվեցին և ուղարկվեցին բանտ: Հետո Մանոնին՝ իր նման 11 աղջիկների հետ ուղարկում են Ամերիկա իսկ դե Գրիոն որոշում է գնալ նրա հետ: Բայց միայն այստեղ են հերոսները հոգեկան հանգստություն գտնում և ուղղում իրենց հայացքը կրոնին: Որոշում են ամուսնանալ և ներկայանում են նահանգապետին: Սակայն նահանգապետը մտադիր էր ամուսնացնել Մանոնին իր ազգականի հետ, որը վաղուց հավանում էր նրան: Դը Գրիյոն մենամարտում վիրավորում է մրցակցին և փախչում է քաղաքից: Մանոնը հետևում է նրան: Ճանապարհին աղջիկը հիվանդանում է: Գրքի վերջում Մանոնը մահանում է անապատում: Հուղարկավորելով նրան ՝ դը Գրիոն գլուխը դնում է գերեզմանին ու սպասում իր մահվան: Սիրելիի մահից հետո ասպետը ծանր հիվանդանում է և երեք ամսով անկողին ընկնում: Այդուհանդերձ, նա ապաքինվում է: Նոր Օրլեանում է հայտնվում Տիբերժը: Վաղեմի և հավատարիմ ընկերը տանում է դը Գրիյոյին Ֆրանսիա, որտեղ նա իմանում է հոր մահվան մասին: Պատմությունն ավարտվում է եղբոր հետ սպասված հանդիպումով:
Գիրքը հեշտ կարդացվող էր: Այն գեղեցիկ սիրո պատմություն է, բայց անկեղծ ասած, չեմ կարող ասել, որ հիացած եմ այս գիրքով: Միգուցե, որովհետև ես չեմ կարողանում հասկանալ դե Գրիոյին: Սիրած աղջկա դավաճանությունն (և առհասարակ դավաճանությունը) ինձ համար աններելի է, բայց ինչպես ասում են , սերը մարդուն կուրացնում է, այնպես որ կարող եմ ասել, որ ես խղճում եմ Դե Գրիոյին:
Մայիս ամիսը հայ ժողովրդի պատմության մեջ առանձնահատուկ նշանակություն ունի: Մայիս ամսվա ընթացքում հայ ժողովուրդը ունեցել է իր համար կարևորագույն նշանակություն ունեցող հաղթանակներ: Մայիսի 9 հայ ժողովուրդը նշում է որպես եռատոն՝ Հայրենական մեծ պատերազմի հաղթանակը, Շուշիի ազատագրումը և Արցախի պաշտպանության բանակի ստեղծման տարեդարձը:
Ծնողներիցս փորձեցի հետաքրքրվել, թե արդյոք մեր տոհմում կա մեկը, ով ինչ-որ կապ է ունեցել այս իրադարձություններից ինչ-որ մեկի հետ: Պարզվեց, մենք էլ ունենք մեր ներդրած լուման հաղթանակների գործում…
Մայրիկիս պապը եղել է մեծ հայրենական պատերազմի մասնակից, ով պատերազմում ծանր վիրավորվել է և արդեն որպես հաշմանդամ զորացրվել : Պատերազմի ավարտից տարիներ անց պարգևատրվել է մեդալով և այն ժամանակ բավականին թանկարժեք համարվող ՛՛Զապորոժեց՛՛ մեքենայով: Մայրս պատմում էր, որ նա շատ կատակասեր և հումորով անձնավորություն էր, բայց երբ խնդրում էին պատմել պատերազմի մասին, նրա դեմքը միանգամից այլալվում էր, նա դառնում էր լուռ ու մտախոհ: Վերցնում էր ծխախոտը ու գլուխը տարուբերելով դուրս էր գալիս բակ՝ ծխելու: Միշտ խուսափում էր որևէ բան պատմելուց, միայն կրկնում էր, որ պատերազմը սարսափելի էր….
Շուշիի ազատագրումը և առհասարակ 1992-1993 թվականը մերոնց մոտ միախառնվում է հպարտության ու տխրության զգացումով: Ֆիզուլիի ռազմական գործողությունների ժամանակ զոհվում է մորս հորաքրոջ տղան, ով զորակոչվել էր բանակ՝ մասնակցելու Արցախի պաշտպանական մարտերին: Արդեն անցել է ավելի քան 27 տարի, բայց նրանց տանը շատ քիչ բան է փոխվել, մինչ այսօր պահպանվում է Արմենի սենյակը ճիշտ այնպես, ինչպես զորակոչվելուց առաջ էր , միայն անկյունում ավելացել է մի փեքր սեղան , ուր դրված են հետմահու տրված մեդալներն ու էլի նրան պատկանող ինչ-որ իրեր: Իսկ սևազգեստ մայրը ամեն անգամ մեծ հպարտությամբ ու սրտի խորը կսկիծով է խոսում հերոս որդու մասին…
Մայիսյան հաղթանակները թող խորհուրդը դառնա բոլորիս համար՝ պատգամելով հիշել և փառաբանել անցյալը, գնահատել անչափ թանկ գնով հաստատված խաղաղությունն ու անդորրը և չխնայել ոչ մի ջանք պահպանելու հայրենի հողն ու նրա համար զոհված զինվորների վառ հիշատակը:
Կեցցե՛ Հայաստանի Հանրապետությունը, Կեցցե՛ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությանը…
Many people like to travel and I am not an exception. I would like to tell you about my last trip. Last year my family decided to travel to Israel and I was very pleased with that decision. For me, it was great to be on the beach of Death Sea, to admire the ancient walls and pathways of Nazareth and Jerusalem, and at the list to be in Armenian Church in Jerusalem where by the way I was Christened when I was a child. It was really fantastic, I felt something quite powerful, some positive energy which I can not explain by words.
The first place where we went, was the Old City of Jaffa, or Yafo, an old port city with narrow alleyways and buildings resting on top of a hill. Some alleyways were named after 12 signs of Zodiac, so everyone tried to find their own sign and take a photo. But the most impressive thing for me was the Armenian Convent of Saint Nicholas which I found in Old Yafo.
Next place where we went was Church of the Holy Sepulcher, the site where Christians believe Jesus was crucified, buried, and then resurrected to the Western Wall, the holiest site for Jews, where prayers are written on paper and wedged into the cracks of the wall. As you know Armenians have their honorary place in Church of the Holy Sepulcher, so when we went to greet our compatriots, they allowed us to rise on the second flor of church from where there was an excellent view of the Holy Sepulcher.
The next point was the little town Bethlehem. the place where Jesus was born…As you know it is under the control of the PA ( Palestinian Authority) so it requires a tour to pass the checkpoint. The Grotto of the Nativity, where Jesus is said to have been born, is an underground cave in the crypt of the Church of the Nativity underneath the main altar. It is marked by the Altar of Nativity and a 14-pointed silver star with the Latin inscription that translates to “Here Jesus Christ was born to the Virgin Mary”-1717. The grotto is the most popular site in Bethlehem, so expect crowds and long lines. By the way, Armenians have the privilege and can come up and see out of turn.
The last place was we have visited was Nazareth. It is the largest Arab town in Israel, with a mixed population of Christian and Muslim Arabs. It’s also thought to be where Jesus spent his adolescence. The city’s main sightseeing highlight is the Church of the Annunciation. On the floor of the church is a large octagonal opening with a view of the lower level and the older structures below — the Grotto of the Annunciation and the remains of the earliest churches on the site.
I am very pleased with my trip and I believe that every Christian should visit these holy places in one’s life.
Orange tree in the beautiful city of Jaffa
Alleyways in old Jaffa
Alleyways in old Jaffa
Church of the Holy Sepulcher
Church of Holly Sepulcher
Place where Jesus Christ was born at the Nativity church in Bethlehem
«Մեր էպոսը հայ ցեղի ապրած կյանքի և հոգեկան կարողությունների հոյակապ գանձարանն ու իր մեծության անհերքելի վկայությունն է աշխարհի առջև» (Հ.Թումանյան):
Էպոսը դա ժողովրդական հերոսական կամ ավանդական վեպ է, վիպական բանահյուսության ծավալուն և բարդ տեսակ, որը բաղադրվում է վիպական ու պատմահերոսական երկերից, ավանդություններից, զրույցներից: Ազգային էպոսը դա գրականության գործ է, որը ավանդաբար ներկայացնում է որևէ ազգի մշակութային կամ ինքնաճանաչողական ոգին: Ազգային էպոսների մեջ հաճախ նկարագրվում է տվյալ ազգային էթնոսի ծագման և զարգացման պատմությունը. կամ պատմության մի մասը, կամ տվյալ ազգության ինքնորոշման կամ ինքնագիտակցման պատմության կարևորագույն դրվագները և այլ ազգային խորհրդանշանների ծագման կամ ընդունման պատմությունը։
Ուսումնասիրություն
2012 թ.-ին, ՛՛Սասնա ծռեր՛՛ էպոսը ընդգրկվեց ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ոչ նյութական ժառանգության ցուցակում, իսկ ավելի վաղ՝ 1964 թ-ին, աշխարհի վիպերգերի միջազգային մրցույթում «Սասնա ծռերը» ճանաչվեց լավագույնը: Փորձիր պարզել՝ ինչո՞ւ:
ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկում ընդգրկված մշակութային արժեքները կամ վայրերը պատկանում են աշխարհի բոլոր ժողովուրդներին` անկախ դրանց գտնվելու վայրից: Այդ ցանկում ընդգրկված են մարդկության համար առավել մեծ արժեք ներկայացնող հուշարձանները և հուշահամալիրները: Յուրաքանչյուր պետություն կարող է հայտ ներկայացնել միայն այն մշակութային արժեքի կամ վայրի համար, որը գտնվում է իր սահմաններում:«Սասնա ծռերը» առանձնահատուկ ստեղծագործություն է: Շատ քիչ ժողովուրդներ ունեն այդքան ամբողջական, խոր, բազմաշերտ էպիկական ստեղծագործություն, որը միավորում է մեր ժողովորդի առասպելական նախնադարյան պատկերացումները, համեմված` էպիկական բազմազան մոտիվներով պատմական տարբեր շրջանների մասին վկայություններ, ինչպես նաեւ քրիստոնեական աշխարհայացքը, հավատն առ Աստված, հավատն առ արդարության հաղթանակն ու լավ ապագայի վերաբերյալ ժողովրդի երազներն ու հույսերը: «Սասնա ծռերը», դարեր շարունակ ավանդվելով բանավոր, ներառել և գեղարվեստորեն համադրել է հայ ժողովրդի տարբեր դարաշրջանների նյութական ու հոգևոր կյանքի կարևոր իրողությունները, դարձել պատմամշակութային արժեքավոր հուշարձան:
1964 թվականին աշխարհի վիպերգերի միջազգային մրցույթում «Սասնա ծռերը» ճանաչվել է լավագույնը: Կարծում եմ պատճառն այն է, որ էպոսի հիմքում հայրենի հողի պաշտպանությունն է: Սասնա հերոսները որքան էլ ատում են բռնությունն ու ստրկությունը, որքան էլ ցասումով են կռվում թշնամիների դեմ, բայց ամենևին դաժան ու անհոգի չեն: Էպոսի առասպելական հերոսներն օժտված են մարդկային վեհ հատկանիշներով՝ պատվասիրությամբ, մարդասիրությամբ, ազատասիրությամբ, ունեն նաև թուլություններ՝ պարզամտություն, դյուրահավատություն: Սասնա քաջերը վեհանձն են ու շիտակ, նրանք կառուցող-շինարարներ են, հմուտ որսորդներ, անվեհեր մարտիկներ՝ պատրաստ մեռնելու իրենց հողի ու ժողովրդի համար:
Էպոսի գլխավոր հերոսուհիներին նույնպես ժողովուրդն օժտել է առանձնահատուկ գծերով. նրանք գեղեցիկ են, խոհեմ, զգայուն, պարկեշտ ու միշտ պատրաստ են իրենց կյանքը զոհելու հայրենիքի և ընտանիքի համար: Վիպերգի կանայք նաև խիզախ են ու մարտնչող («Ինչպես որ Դավիթ՝ քաջ, խորոտ մարդ էր, Խանդութ՝ թե՜ խորոտ էր, թե՜ քաջ էր»): Հայ ժողովուրդը չի ստորադասել կնոջը տղամարդուց. «Առյուծն՝ առյուծ է, էղնի էգ, թե որձ»:
2. Փորձիր պարզել` Կոմիտասի ո՞ր հայտնի ստեղծագործության մշակման հետ է կապվում էպոսը: Էլ ի՞նչ երաժշտական ստեղծագործություններ են գրվել էպոսի թեմաներով:
Խոսքը Կոմիտասի «Մոկաց Միրզա» հայ ժողովրդական միջնադարյան վիպական-քնարական երգին է վերաբերում : Մեզ հասել է երգի չորս տարբերակ, բոլորն էլ՝ Մոկաց բարբառով: Երգի բովանդակությունը հետևյալն է․ Կոլոտ փաշան (տարբերակներից մեկում քուրդ է, մյուսում՝ հայ) իշխան Մոկաց Միրզային հրավիրում է Զեզիդե քաղաքը և թունավորում՝ նրա հարսնացու Նազլուխանին տիրանալու համար։ Եղանակը, որ գրառել է Կոմիտասը, ելևէջային տարրերով հարում է Սասնա Ծռեր վիպերգի մեղեդիներին ու հին շարականներին: Կոմիտասն իր վերաբերմունքն է արտահայտում դեպքերի ու դեմքերի նկատմամբ, յուրաքանչյուր հատվածի վերջում հիշվում է․ «Հազար ափսո՜ս Մոկաց Միրզեն», «Բեմուրադ կեներ Կոլոտ Ւաջեն»։ Պահպանվել է երգի ձայնապնակը՝ Կոմիտասի կատարմամբ։
Էպոսը կապվում է նաևԿոմիտասի «Սասունցի Դավիթ» հայտնի ստեղծագործության մշակման հետ, որի ստեղծման աշխատանքները կոմպոզիտորին չի վիճակվել ավարտել։
Երաժշտաարվեստում մեծ ճանաչում են ձեռք բերել գուսան Շահենի «Սասունցի Դավիթ» դյուցազներգությունը, Էդգար Հովհաննիսյանի «Սասունցի Դավիթ» բալետ-օպերան, Գևորգ Բուդաղյանի և Ալեքսանդր Սպենդիարյանի «Խանդութ» երաժշտական կոմպոզիցիան, Արթուր Շահնազարյանի «Սասունցի Դավիթ» երաժշտական ասքը և այլն:
3. Հին Կտակարանում կա հիշատակություն մեր էպոսի հերոսների մասին, գտիր հատվածը և ներկայացրու:
Էպոսի հերոսներից Սանասարի և Բաղադասարի մասին հնագույն գրավոր ավանդությունը պահպանվել է Աստվածաշնչում, հետագայում Մովսես Խորենացու (գիրք Ա, ԻԳ) և Թովմա Արծրունու (Թովմա Արծրունի և Անանուն, Պատմություն Արծրունյաց տան) երկերում:
Հին կտակարան , Դ Թագավորաց , ԺԹ, էջ 475 »Եւ եղաւ որ այն գիշերը դուրս եկաւ Տիրոջ հրեշտակը եւ զարկեց Ասորեստանցիների բանակումը հարիւր ութսունեւհինգ հազար. Եւ երբոր առաւօտը վեր կացան, եւ ահա բոլորը մեռած դիակներ էին։ Եւ Ասորեստանի Սենեքերիմ թագաւորը չուեց գնաց դարձեալ, ու նստեց Նինուէ։ Եւ երբոր նա երկրպագում էր իր աստուծուն՝ Նեսրաքի տանը, նորա որդիքը Ադրամելէք եւ Սարասար նորան սրով սպանեցին եւ իրանք փախան Արարատի երկիրը. Եւ նորա որդի Ասորդանը թագաւոր եղաւ նորա տեղ»:
4. Փորձիր պարզել՝ «Մարութա» անվան ստուգաբանությունը: Տեղեկություններ հավաքիր նաև Մարութա Բարձր Աստվածածնի և Ծովասարի մասին:
Ընդունված է այն տեսակետը, թե Մարութա անվանումը գալիս է արամեերեն Մարութա բառից, որը նշանակում է` իմ աշխարհի տերը: Մարութա սարը գտնվում է Հայկական լեռնաշխարհում՝ Սասուն գավառում: Եղել է սասունցիների սիրած և պաշտելի սարը։ Կոչվել է նաև Մարաթուկ։ «Սասունցի Դավիթ» էպոսում պատմվում է, որ վանքը կառուցել է տվել Մհերը և ինքն էլ դրել է վանքի անունը` Մարութա Բարձր Աստվածածին:Այն գտնվում է Լեռան գագաթին՝ 2967 մ բարձրության վրա : 2014 թվականի հուլիսին Սասունի հայերի միության նախագահ Ազիզ Դաղչիի խումբը Մարաթուկի Սուրբ Աստվածածին վանքում նախաքրիստոնեական սեպագրություն է հայտնաբերել:
Ծովասար լեռը համարվում է Ծովասարի լեռնաբազուկի բարձր գագաթը: Ծովասարի լեռները գտնվում են Հայկական Տավրոս լեռնահամակարգում, Սասունի լեռներում, Սասունի Շատախ և Տալվորիկ շրջանների միջև: Ձգվում է հարավից հյուսիս ուղղությամբ` կազմելով Խարզանի լեռնաշղթայի հյուսիսային շարունակությունը: Լեռը Ծովասար է կոչվել իր գագաթամերձ հատվածում ունեցած լճակի պատճառով, հարուստ է մարգագետիններով և աղբյուրներով:
5. Ո՞ր պատմիչներն են հիշատակել էպոսի մասին, իսկ օտարերկրացիների ինչպիսի՞ հիշատակություններ կան էպոսի մասին:
Էպոսի մասին հիշատակվել է Մովսես Խորենացու և Թովմա Արծրունու երկերում: «Սասնա ծռեր»-ի, Դավթի և Խանդութի մասին զրույցների, Սասունում եղած իրեղեն ապացույցների մասին հիշատակություններ կան դեռևս 16-րդ դարում: Առաջին արձագանքները պահպանվել են պորտուգալացի ճանապարհորդներ Անտոնիո Տենրեյրոյի և Մեստրե Աֆոնսոյի ուղեգրական նոթերում։ Եվրոպայում էպոսը հայտնի է դարձել հենց նրանց շնորհիվ։
6. Ո՞րն է էպոսի վիպասացների բուն հայրենիքը: Հավաքիր տեղեկություններ և ներկայացրու:
Էպոսի վիպասացների բուն հայրենիքը Վանա լճի ավազանն ու նրանից հարավ-արևմուտք և հյուսիս-արևելք ընկած գավառներն են՝ Սասուն, Մուշ, Բաղեշ, Մոկք, Շատախ, Վան, Հայոց ձոր, Խլաթ, Արճեշ, Մանազկերտ, Ալաշկերտ, Բայազետ։ XIX-XX դդ. գավառներից պանդխտած և գաղթած վիպասացների ու նրանց սերունդների միջոցով «Սասնա ծռերն» անցել է Արևելյան Հայաստան, մասամբ պարսկահայերի մեջ և Թիֆլիս: Դրանց լեզուն հիմնականում արևմտահայ բարբառներն ու ենթաբարբառներն են, երբեմբ նկատելի է նաև արևելահայ բարբառների ազդեցությունը:
7. Ովքե՞ր են էպոսի գրական լավագույն մշակումների հեղինակները: Ներկայացրու հատվածներ:
«Սասնա ծռերի» գրական մշակումները սկսվել են դեռևս 1890-ական թվականներից, սակայն Դավթի ճյուղի լավագույն մշակումը համարվում է Հովհաննես Թումանյանինը («Սասունցի Դավիթ», 1903թ.): Փոքր Մհերի ճյուղը բանասետղծական մշակման են ենթարկել ռուս բանաստեղծ Ա. Կուլեբյակինը («Մհերի դուռ», Թիֆլես, 1916թ.) և Ավ. Իսահակյանը («Սասման Մհեր», 1922թ.): Դավթի ճյուղը մշակել է նաև Եղիշե Չարենցը («Սասունցի Դավիթը», 1933թ.) և ուրիշներ:
Հովհաննես Թումանյան «Սասունցի Դավիթ»
Առյուծ Մըհերը, զարմով դյուցազուն, Քառասուն տարի իշխում էր Սասուն. Իշխում էր ահեղ, ու նըրա օրով Հավքն էլ չէր անցնում Սասմա սարերով։ Սասմա սարերից շա՜տ ու շատ հեռու Թնդում էր նրա հռչակն ահարկու, Խոսվում էր իր փառքն, արարքն անվեհեր. Հազար բերան էր — մի Առյուծ-Մհեր։
Ավետիք Իսահակյան «Սասնա Մհերը»
Երկիրն էլ չէր ուզի տանի Մհերին,
Արեգակն էլ `աչքի նման մեռելին
Պաղ կընայեր ու լույս չէր տա Մհերին:
Ձիու ոտքը ծունկն ի վեր
Հողերու մեջ կըմխրճվեր.
Ուժով –զոռով գնաց Մհեր,
Եկավ,հասավ Վանա ծովուն:
Ագռավու Քար բացվեց մեկեն,
Առավ –կալավ մեջ իր ծոցին
Մհերն ու Ձին:
Ագռավու Քար գոցվեց նորեն
Նըրա վըրեն:
Եղիշե Չարենց <<Սասունցի Դավիթ>>
Մհերը՝ զարմով արևազուն՝
Քառասուն տարի իշխեց Սասուն,
Իբրև արդ արդար և դյուցազուն։
Նա պատերազմներ մղեց բազում
Թշնամիների հանդեպ հզոր,
Որ խուժում էին անբավ ուժով
Տիրելու բարձրիկ երկրին Սասուն,
Բայց մարտերում այդ հզորազոր
Հաղթում է նա միշտ իր սրով սուր։
Նաիրի Զարյան<<Սասնա Դավիթը>>
Մհերը վեր կացավ,հեծավ Քուռկիկ Ջալալին,ծանր-ծանր քշում էր դեպի Ոստանա Կապան:Հողը թուլացել էր,չէր դիմանում էնոր ծանրության տակ:Ձիու ոտները թաղվում էին հողի մեջ:Մհերն ասաց.
-Հայ-Հա~յ,հողը ծերացել է:Քշեց,քշեց հասավ Տոսպա,էն որ ասում են Վան:Էնտեղ էր Ագռավաքար…
8. Բացի «Սասնա ծռերից» էլ ի՞նչ անուններով է կոչվել մեր էպոսը:
Այն կոչվել է նաև «Սասնա փահլևաններ», «Սասնա տուն», «Ջոջանց տուն», «Սասունցի Դավիթ կամ Մհերի դուռ», «Դավիթ և Մհեր», «Դավթի պատմություն», «Դավթի հեքիաթ» և այլն։
Հետազոտական աշխատանք
Ո՞րն է էպոսի գաղափարաբանությունը, որքանո՞վ են էպոսում իրացվող գաղափարներն արդիական:
Էպոսի գաղափարական ոգին հայ ժողովրդի հերոսական մաքառումն է թշնամիների դեմ՝ հանուն ժողովրդի ազատության և անկախության, հայրենիքի և պետականության պահպանման: Այս գաղափարները անժամկետ են և միշտ արդիական:
Պետականության ի՞նչ մոդել է ներկայացնում «Սասնա ծռերը»: Իսկ դու ի՞նչ մոդել կառաջարկեիր:
«Սասնա ծռերի» պետականության մոդելնն է՝
Հավատ, դավանանք, լեզու, ազգային պատկանելություն
Ամուսնություն՝ հզոր ժառանգ ունենալու նպատակով
Շինարանություն
Ազատություն, Տոհմական արժեքներ
Իմ պատկերացրած պետականության մոդել է
Հզոր բանակ
Որակլյալ կրթություն
Հզոր տնտեսություն (արտադրություն, IT ոլորտ)
Հավատ, կրոն
Քո կարծիքով՝ ի՞նչ է ասում էպոսն այսօր մեզ և աշխարհին:
Էպոսում համամարդկային գաղափարներ են ներկայացվում. խաղաղության պայքարը պատերազմի դեմ, կառուցման պայքարը՝ ավերման դեմ, արդարության պայքարը՝ անարդարության դեմ:
Էպոսում սասնա դյուցազունների չորս սերունդներն էլ բնութագրվում են հայրենիքին ու ժողովրդին անձնուրաց ու անմնացորդ նվիրվածությամբ, նվաճողների և բռնակալների նկատմամբ հետևողական վճռականությամբ մղած պայքարով: Այսինքն էպոսը մեզ սովորեցնում է լինել հայրենասեր ու անողեք բռնակալների հանդեպ: Էպոսը մեզ , սովերեցնում է, որ միշտ չէ որ երկիրը կարող է լինել հզոր, այն կարող է ունենալ անկումներ: Դրա վառ օրինակը այն է, որ էպոսը սկսվում է մեր երկրի ոչ այնքան ուժեղ լինելու նկարագրությամբ. ՛՛ Գագիկ թագավորը հարկատու էր Մսրա Մելիքին՛՛ , բայց դա չէ կարևորը, կարևորը միշտ պայքարող հայի ոգին է, որ ձգտում է արդարության ու պետականության վերականգնման : Էպոսի գաղափարական գծերից է ազատասիրությունը իսկ գաղափարական բովանդակության գծերից է պետականության նկատմամբ ունեցած վերաբերմունքը: Այստեղից կարող եմ հետևություն անել, որ էպոսը մեզ սովորեցնում է լինել ազատասեր և ծնկի չգալ բռնակալների առաջև, լինել օրինապաշտ(օրինակ երբ Ձենով Օհանը Դավիթին ասում է. «Եթե մենք մեր դրած օրենքը չպահենք….») և պահել սեփական երկրի օրենքները՝ սեփական շահը երբեք չգերադսելով պետական շահից: Էպոսը մեզ սովորեցնում էնաև
1. Ժողովրդասիրություն, որի վառ օրինակն է Ծովինարը, ով որոշեց կանխել իր ժողովրդի կոտորածը և համաձայնեց խալիֆի պահանջին, կամ Դեղձուն Ծամը, ում հայրենիքի նկատմամբ պատասխանատվության զգացումը մղում է հագնելու ամուսնու զենքն ու զրահը և պաշտպանելու Սասունը:
2. Արժանապատվության , որով օժտված են մեր էպոսի դրական կերպարները:
3. Ազնվություն… Էպոսում բազմաթիվ են օրինակները, Դավիթը, քնած Մելիքի վրա զենք չի բարձրացնում, արթնացնում է, որ կռվեն: Ազնիվ աշխատանքով են ապրում մեր էպոսի հերոսները: Նրանցից ոչ մեկի մտքով անգամ չի անցնում նույնիսկ պարտված թշնամու ունեցվածքին ձեռք տալ: Դավիթը Մելիքին սպանելուց հետո նրա զորքին ազատ է արձակում, ինքը վերադառնում է Սասուն՝ մի սայլի վրա դրած տանելով միայն Մելիքի ականջը՝ որպես նրաոչնչացման ապացույց, ոչ թե ռազմավար:
4. Խաղաղասիրություն… խաղաղ կյանքով ապրելու գաղափարն է մեր դյուցազուններին մղում պայքարելու հայ ժողովրդի համար: Էպոսում զարգանում է այն գաղափարական գիծը, որ ժողովուրդներն իրար նկատմամբ թշնամանք չունեն, թշնամություն հրահրողները իշխողներն են: (Ծերունու խոսքը ուղղված Դավթին)
5. Հավատ…մեր հայրենիքը մեր քրիստոնյա էությունն է, աստվածատուր մեր ինքնության կերպը, մեր տեսակը, որ պիտի կրենք: Պատահական չէ, որ գլխավոր հերոսը՝ Դավիթը, իր գործունեությունն սկսում է՝ Մարութա սարի վանքը վերականգնելով: Խորհուրդն այս է. Դավիթը ոչ միայն վանքը կառուցեց, այլև վերականգնեց հավատն իր եկեղեցու նկատմամբ:
Մեր էպոսը մարդկության ստեղծած ամենահանճարեղ գեղարվեստական գործերից է: Նրա մեջ ամփոփված գաղափարները կենսունակ են և այսօր: Դարեր շարունակ էպոսը կրթել է մեր ժողովրդին՝ տալով նրան կատարյալ մարդու իր իդեալը՝ պարզություն , արժանապատվություն, արդարամտություն, վեհանձնություն մարդասիրություն, ժողովրդասիրություն, խաղաղասիրություն, հայրենասիրություն և այլն:
Էպոսը ավարտվում է Փոքր Մհերով, ով մնում է անժառանգ ըստ հոր անեծքի ու փակվում է սարի մեջ: Գուցե պիտի հասկանանք, որ հայ մարդն իր ֆիզիկական էությամբ հասել է կատարյալ վիճակի, և կարիք չկա նորոգվելու, նոր սերնդի մեջ ի հայտ գալու: Աստվածատուր նրա նյութեղեն ձևը Փոքր Մհերի կերպարում արդեն իսկ կատարյալ է:
Մենք կատարյալ չենք հոգևոր առումով: Եվ ինչ կարող էր հայրը ասել որդուն եթե ոչ՝ ապաշխարի՛ր. գնա՛, փակվի՛ր ժայռի մեջ և սպասի՛ր: Ժայռը մեր ժայռեղեն Հայաստանն է: Փոքր Մհերը հայ ժողովուրդնը:
Վովա Չոբանյանի բլոգ 